Hoe worden onze handgeweven sjaals gemaakt?

In het begin van staatjebeeldig snapten we niet veel van de weefgetouwen die we tijdens onze inkoopreizen tegenkwamen.
Het ging ons toen vooral om de mooie stoffen die eruit rolden.
Toch wilden we beter begrijpen hoe onze handgeweven sjaals worden gemaakt.
Hoe op deze houten geraamtes, met een wirwar van draden, waartussen spoelen heen en weer gleden, onze sjaals en omslagdoeken werden gemaakt.

Na veel bezoeken aan onze weefsters begrijpen we beter hoe het werkt.
De dames hebben ons met veel geduld uitgelegd hoe ze hun handgeweven sjaals maken.
Nu snappen we iets meer van datgene wat er zich in die wirwar van draden afspeelt.
Het heeft onze waardering voor dit bijzondere stukje vakmanschap alleen maar groter gemaakt.
We vertellen je graag wat we weten.

De stoommachine en fabrieksweefgetouwen die sinds 1800 op volle toeren draaien hebben het klassieke ambacht gelukkig niet helemaal kunnen verdrijven.
Ondanks de moordende concurrentie van fast fashion wordt het ambacht nog steeds uitgeoefend.

Volgens BBC News werd er 27.000 jaar geleden al geweven.
De getouwen waarop onze handgeweven sjaals zijn gemaakt zijn dan wel niet zo oud, toch gaan ze vaak al generaties mee.
Het is op deze houten constructies dat (groot)moeders hun dochters leren weven.

Met name in armere gebieden zie je vaak weefsters aan het werk.
Voor hen is het een manier om bij te dragen aan het karige gezinsinkomen.

Lees ook: Een bijzonder cadeau voor haar

Maar ook in Nederland en België is met de hand weven populair.
Economische motieven en verdienmodellen spelen dan een minder grote rol, het gaat om het plezier van het ontwerpen en weven van stoffen.
Op sociale media zien we vaak het mooiste handwerk langskomen.
Het loont zeker de moeite om op een van de vele facebookgroepen rond te kijken.

Weven lijkt op vlechten.
Je maakt stoffen door horizontale en verticale draden met elkaar te verbinden.

Het draait allemaal om de schering (of ketting) en de inslag.
De scheringdraden zijn de basisdraden waarmee het allemaal begint.
Deze draden worden parallel aan elkaar op een weefraam of weefgetouw gespannen.

Daarna worden ze om en om opgetild waarna er een dwarsdraad, de inslag, doorheen wordt geleid.
Rest er nog om de draden aan te drukken om het geheel te verbinden (de binding).
Door sommige scheringdraden wel en sommige niet op te tillen ontstaat een (weef)patroon.

Een van de eenvoudigste weeftoestellen is het weefraam.
Het weefraam is een draagbare constructie waarin de schering wordt opgespannen.
De inslag wordt met de hand ingebracht en met een plankje aangedrukt.
Soms is het een houten raam dat beide zijden met elkaar verbindt.

En soms is het een vast punt (zoals een muur of boom) aan de ene kant en het lichaam van de wever aan de andere kant.
De wever trekt dan met zijn lichaam de draden strak.

We schreven hierover in ‘een mobiel weefraam van bamboe en garen’.

Het weefgetouw is minder mobiel.
Het is een logge en zware constructie die je niet makkelijk kunt verplaatsen.
Meestal heeft het weefgetouw dan ook zijn vaste plek onder het huis.

Een weefgetouw bestaat uit houten balken waartussen de schering is gespannen.
Vlak voor het zitgedeelte hangt een kam met, daarachter, twee of meer dunne dwarslatjes.
Deze dwarslatjes zijn verbonden met pedalen.

Wanneer je op de pedalen te drukt gaan de scheringdraden een voor een op (of neer).
De draden bewegen in groepen.
Zo ontstaat er een gang of schacht waar de weefster het schietspoel doorheen gooit.

Het schietspoel is een houten blokje dat op een bootje lijkt.
Door zijn vorm glijdt het soepel door de dwarsdraden.
In het bootje zit de inslagdraad om een kleine spoel.
Door het heen en weer gooien wikkelt de inslagdraad zich af.

De kam wordt gebruikt om de inslagdraden aan te drukken en zo het geheel te binden.

In de schaduw onder het huis is het koeler en soms waait er een briesje.
Dat is vaak de reden waarom het weefgetouw hier staat.
Zelden is de vrouw des huizes alleen aan het werk.
Buren lopen langs en maken een praatje.
Er is er altijd wel iemand die de weefster gezelschap houdt.

In sommige dorpen staan weefgetouwen bij elkaar.
Daar is het altijd een gezellige boel.
Er wordt veel gelachen, gegeten en gepraat.

De geweven stoffen worden met elkaar vergeleken en er worden technieken uitgewisseld.
Het komt het eindresultaat alleen maar ten goede.

En wij mogen dat resultaat verkopen.
Daar zijn wij trots op.
Zeker nu we weten hoe onze handgeweven sjaals worden gemaakt.

Om het garen te verven maken onze weefsters zoveel mogelijk gebruik van kleurstoffen uit de natuur.

Het is een arbeidsintensief proces dat het milieu niet schaadt.
De verftechnieken worden van generatie op generatie doorgegeven.

We schreven hierover in ‘hoe wordt indigo kleurstof gemaakt’ en ‘sjaals met verfstoffen uit de natuur’.

Wil je meer weten over weven dan kun je het weverijmuseum in Geldrop, Noord-Brabant bezoeken.
Dit museum toont alle mogelijke variaties van weefgetouwen en machines en is gevestigd in een voormalige textielfabriek.

Het Bussemakerhuis in Borne, een rijksmonument in Overijssel, organiseert regelmatig cursussen weven.

Het TextielMuseum, gevestigd in Tilburg, is sinds 1985 gehuisvest in de voormalige textielfabriek van de firma C. Mommers & Co., ooit een van de grootste werkgevers in Tilburg.

Heb je zelf nog interessante adressen of tips dan kun je ze onder dit artikel kwijt.
We zijn blij met je bijdrage en feedback.